کشف نارنجک باستانی در اورشلیم

کارشناسان بر این باورند که ظرف سرامیکی تکه تکه شده‌ای که پیشتر در اورشلیم یافت شده بود، اولین نارنجک جهان است. آنها تکه‌های این ظرف مخروطی-کروی (ظروف کوچک و گرد با بخش پایینی تیز و یک ورودی در بخش بالایی) را به دقت بررسی و سپس یافته‌های خود را در قالب یک مقاله منتشر کردند.

پیشتر نیز ظروفی با طراحی مشابه در منطقه خاورمیانه پیدا شده بود که نشان می‌داد این طراحی در آن زمان (۹۰۰ سال پیش) کاملا رایج بوده است. این ظروف برای اهداف گوناگونی همچون نگه داشتن روغن، دارو و جیوه استفاده می‌شدند؛ اما نمونه یافت شده با بقیه فرق دارد.

اولین نارنجک جهان در اورشلیم

پژوهشگران مشغول کاوش در یک محدوده باستانی به نام Armenian Gardens (متعلق به قرن ۱۱ تا ۱۲ میلادی) در اورشلیم بودند که ناگهان با ۴ ظرف مخروطی-کروی مواجه شدند. آنها پس از بررسی ظروف اعلام کردند که یکی از آنها احتمالا برای نگهداری از روغن استفاده میشده است و دو ظرف هم مخصوص نگهداری از یک ماده معطر (مثل عطر یا دارو) بوده‌اند.

هرچند که در ظرف چهارم نشانه‌های از مواد منفجره مشاهده شد که نشان می‌داد احتمالا از آن به عنوان نارنجک دستی در جنگ‌های صلیبی استفاده میشده است. این جنگ‌ها بین سال‌های ۱۰۹۵ و ۱۲۹۱ میلادی بین مسلمانان و مسیحیان رخ دادند و در روایات مربوط به آنها بارها به استفاده از وسیله‌هایی که با صدای زیادی منفجر می‌شوند و نور شدیدی تولید می‌کنند، اشاره شده بود.

اما چون تاکنون مدارک فیزیکی لازم برای تایید آنها وجود نداشت، باستان شناسان خیلی به این روایات توجه نمی‌کردند. Carney Matheson، نویسنده اصلی مقاله مربوطه و استاد باستان‌شناسی دانشگاه Griffith استرالیا در این رابطه گفت:

از دهه ۱۹۸۰ و پس از اینکه ارزیابی‌های انجام شده کاربردهای دیگری را برای این ظروف پیدا کردند، دیگر کسی به این احتمال که آنها نارنجک دستی هستند، روی خوش نشان نمی‌داد.

Matheson همچنین در ادامه توضیحات خود گفت که مواد منفجره دستی به سه عامل مهم نیاز دارند: سوخت، کاتالیزر برای کمک به شعله‌ور شدن سوخت و ظرفی برای اعمال فشار. ظرف جدیدی که دانشمندان بررسی کردند نسبت به دیگر ظروف سرامیکی دیواره‌های ضخیم‌تری داشت و نشانه‌هایی وجود داشت که از رزین برای عایق‌بندی آن استفاده کرده‌ شده است.

بنابراین برای اثبات اینکه این ظرف اولین نارنجک جهان بوده است، می‌بایست نشانه‌هایی از مواد منفجره نیز درون آن پیدا میشد. پس از بررسی مشخص شد که سوخت مورد نیاز این نارنجک ترکیبی از روغن‌های گیاهی و چربی حیوانی بوده است و برای کاتالیزور نیز سدیم نیترات، کلسیم نیترات، پتاسیم نیترات و منیزیم نیترات با هم ترکیب شده بودند.

تیم مربوطه نشانه‌هایی از گوگرد نیز پیدا کردند که احتمالا به منظور کاهش دمای مورد نیاز برای رخ دادن انفجار به کار میرفته است. پژوهشگران هنوز مطمئن نیستند که چگونه این ظروف مشتعل میشده‌اند؛ اما در اینکه اولین نارنجک جهان را یافته‌اند، هیچ تردیدی ندارند.